Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης.

 

 

Το άγαλμα του Ζαχαριά στη Σπάρτη.

  Θρυλικός κλέφτης και πρωτοκαπετάνιος του Μοριά στην εποχή του. «Μία εκ των επιφανεστέρων φυσιογνωμιών της Τουρκοκρατίας»  κατά τον Τάκη Κανδηλώρο, «Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου, όστις κατηφάνιζε και κατέσφαζεν ως πρόβατα τους Οθωμανούς, και όσαι Οθωμανικαί στρατολογίαι εξήρχοντο κατ’ αυτού δεν απετέλουν τίποτε», κατά τον Φραντζή.

             “Νe geldi, ne gelecek”, έλεγαν οι Τούρκοι για τον κλέφτη του Μοριά, Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, που σε ελεύθερη μετάφραση θα πει ότι δεν υπήρχε ούτε θα υπάρξει άλλος τέτοιος άνδρας . 

Γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1759 στη Βαρβίτσα (Μπαρμπίτσα) Λακωνίας στις δυτικές υπώρειες του Πάρνωνα, ένα χωριό που κάποιοι υποστηρίζουν ότι δημιουργήθηκε από Αρκάδες που κατήλθαν από το Αρκουδόρεμα, Μεσσήνιους, και Λάκωνες, και έδρασε κυρίως στη Μάνη.Στον ΑΡΜΑΤΩΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ο Κανδηλώρος παρουσιάζει μαρτυρία που υποστηρίζει ότι η Βαρβίτσα πήρε το όνομα από τη Βερβίτσα της Γορτυνίας, το παλιό όνομα του χωριού Τρόπαια, ή την Μπαρπίτσα του Βαλτετσίου (Αρκαδίας).

Πολλές πηγές τον παρουσιάζουν ως άνδρα με ασύγκριτες σωματικές δυνάμεις, μεσαίου αναστήματος, με καστανά σγουρά μαλλιά και σκούρα μάτια, που δεν μπορούσε να αναγνωρίσει ανώτερη παρουσία από τη δική του, ενώ προτιμούσε να πεθάνει από το να σκύψει το κεφάλι.       Γύρω από το όνομα και τα κατορθώματα του, δημιουργήθηκε θρύλος. Έλεγαν ότι με το σπαθί του έκοβε, με μια μόνο κίνηση, κεφάλι ταύρου. Ότι με ένα σάλτο, περνούσε πάνω από 5 άλογα....Έχτισε δυο οχυρά στην Μπάρμπιτσα και εκεί μπορούσε ακόμα και να αποφανθεί, ως ανώτατος δικαστής για υποθέσεις των χριστιανών, παραγκωνίζοντας τον Τούρκο που έκανε αυτή τη δουλειά λίγο καιρό πριν.Στη σύντομη ζωή του 1759 – 1803  κατατρεχόταν αδιάκοπα για την ανεξέλεγκτη αγριότητα, την εγκληματική του δράση, αλλά και το φιλήδονο του χαρακτήρα του.

         Μισητός για την αγριότητα και τα πάθη του και θαυμαστός για την τόλμη του. Μια ιδέα για την εγκληματική του συμπεριφορά μας δίνει η Μανιάτικη  παράδοση που περιγράφει τα εγκλήματά του στην οικογένεια του παπά του χωριού Λογκανίκος της Λακωνίας  όπου βίασε  τη νύφη και τις κόρες του -  υπάρχουν και διαφορετικές εκδοχές –   σκότωσε τον ένα του γιο και αιχμαλώτισε τον δεύτερο για λύτρα:

Τι’ είν’ το κακό που γίνεται τούτο το καλοκαίρι;

Τρία χωριά μας κλαίγονται, τρία κεφαλοχώρια

Μας κλαίγεται κι ένας παπάς από τον Άγιο Πέτρο

-Τί τώκαμα του κερατά και κλαίγετ’ από μένα;

Μήνα τα βώδια τώσφαξα, μήνα τα πρόβατά του;

Τη μια του νύφη φίλησα, τις δυο του θυγατέρες,

Τόνα παιδί του σκότωσα, τ’ άλλο το πήρα σκλάβο,

και πεντακόσια δυο φλωριά για ξαγορά του πήρα,

όλα λουφέν τα μοίρασα, λουφέ στα παλικάρια

Κι ατός μου δεν εκράτησα τίποτα για τα μένα.

Πολύ νέος ο Ζαχαριάς αναδεικνύεται σε θρυλική μορφή, γνωστός για την τόλμη και τη  σωματική του δύναμη, την αγριότητα, την εγκληματική του δράση και την αναλγησία του, αλλά και το φιλήδονο του χαρακτήρα του. Χαρακτηριστικό για την τόλμη και τις ιδιαίτερες σωματικές του ικανότητες είναι  ένα περιστατικό που αναφέρεται κατά την παραμονή του στη Γαστούνη, όταν νεαρός εργαζόταν στα χτήματα Τούρκου μεγαλοτσιφλικά.

                               Έτυχε να σκάβουν μια τάφρο εκεί και, έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, έβαλε στοίχημα ότι με ένα του άλμα μπορεί να την πηδήξει στεγνά, από τη μια όχθη στην άλλη.  Ακατόρθωτο φαινόταν κάτι τέτοιο για έναν φυσιολογικό άνθρωπο, και οι Τούρκοι του είπαν ότι αν κατάφερνε να πηδήξει την τάφρο, το έπαθλο θα ήταν δυο μπιστόλες. Πήρε φόρα, πήδηξε την τάφρο, του δώσανε οι έκπληκτοι Τουρκοι τις μπιστόλες, και τη νύχτα όπου φύγει, φύγει, την κοπάνησε για τον τόπο του. Γυρνώντας στη Μάνη, σκότωσε κάποιον που τον θεωρούσε υπεύθυνο για το θάνατο του αδελφού του Παντελή, σκότωσε και μια γυναίκα από τη Βαρβίτσα που αρνήθηκε να τον παντρευτεί, και μετά κατέφυγε στον καπετάν  Ματζάρη όπου εντάχθηκε στα παλικάρια του.

                    Στη Μάχη της Ρακίτσας ο Ζαχαριάς ξεχώρισε για την ανδρεία και τις ικανότητές του, και οι συμπολεμιστές του πρότειναν να του δοθεί ξεχωριστό μερίδιο από τα λάφυρα. Ο Ματζάρης δεν συμφώνησε, και  60 παλικάρια τον παράτησαν και πήγαν με τον Ζαχαριά αναγνωρίζοντας εκείνον για αρχηγό τους. Ήταν μόλις 18 χρόνων.

Κλέφτες στα βουνά του Μοριά.

Με τα ηρωικά του κατορθώματα κατά των Τούρκων, αναδεικνύεται σε αρχηγό της κλεφτουριάς του Μοριά και με υπαρχηγό του (κατά τον Κανδηλώρο πάντα)τον νεαρό Θοδωράκη Κολοκοτρώνη. Οραματίζεται να ενώσει τα αρματολίκια του Μοριά, κάτι που σαν πρώτη συνέπεια θα είχε την  μείωση της επιρροής της Οθωμανικής Εξουσίας,  και, το 1785 σε ηλικία μόλις 26 χρονών καταφέρνει να ενώσει τους κλέφτες και των 24 καπηλικιών του Μοριά σε Αρματολική Ομοσπονδία. «Μου γράφετε, λέει σε επιστολή του στους κοτζαμπάσηδες του Μοριά, ότι θα χαθούνε τα χωριά σας. Στάχτη να γίνουν. Ντουφέκι και σπαθί, ή να ελευθερωθούμε ή να χαθούμε»!

Δυο χρόνια αργότερα έρχεται σε πλήρη ρήξη με την Οθωμανική εξουσία, και επικεφαλής 2.300 ανδρών από τους οποίους οι 1300 είναι Αρβανίτες, αντιπαρατάσσεται σε πολλαπλάσιες τουρκικές δυνάμεις στο Αγριλοβούνι της Μεσσηνίας και τους κατατροπώνει. Μετά από τούτη τη νίκη του, ο Σουλτάνος εκτιμώντας ότι δια της βίας δεν μπορεί να κουμαντάρει το Ζαχαριά, αλλά και για να κατευνάσει τις εσωτερικές διαμάχες τον διορίζει Μπάσμπογου και ζαμπίτην, ήτοι Μέγα Δερβέναγα του Μοριά.

Τη χρονιά τούτη η Τουρκία μπαίνει σε πόλεμο με τη Ρωσία, και στα 5 χρόνια που διαρκεί ο πόλεμος ο Ζαχαριάς παραμένει αδιαμφισβήτητος στο Μοριά. Τελειώνοντας όμως ο πόλεμος το 1792, ο Σουλτάνος αρχίζει και ψάχνει αφορμή να απαλλαγεί από την παρουσία του κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Μια πρώτη αφορμή δίνεται όταν  καταφεύγει στη Μάνη καταζητούμενος ο πατέρας του Οδ. Ανδρούτσου με τα παλικάρια του και ο Ζαχαριάς τους παρέχει βοήθεια. Οι σχέσεις που δημιουργεί αργότερα με τον Ναπολέοντα θορυβούν τους Τούρκους που αρχίζουν το κυνήγι των κλεφτών που υπολογίζονται στους 3.000 και κατ’ άλλους φθάνουν και τις 7.000, και μέχρι το 1800 καταφέρνουν να εξοντώσουν το μεγαλύτερο μέρος τους, ενώ πολλοί καταφεύγουν στα Εφτάνησα που κατατάσσονται μισθοφόροι στους Γάλλους, τους Ρώσους και τους Άγγλους. Τον αγώνα κατά της κλεφτουριάς τον κάνει ουσιαστικά ο Αλή Πασάς που διορίστηκε Μεγάλος Δερβέναγας της Στερεάς την ίδια χρονιά που διορίστηκε και ο Ζαχαριάς για το Μοριά. Το 1803 ξεμπερδεύει με το Σούλι και αποφασίζει να τελειώνει και με τους κλέφτες του Μοριά, ενώ ο Σουλτάνος βγάζει φιρμάνι ότι όποιος παραδώσει ζωντανό το Ζαχαριά θα γίνει Μπέης της Μάνης.

Και κάπως έτσι, στις 20 Ιουλίου του 1805 που ο Ζαχαριάς καλεσμένος από τον κουμπάρο του Κουκέα ανέβαινε τις σκάλες στον πύργο του, πυροβολείται από τρεις  ενόπλους, και ο Κουκέας στέλνει το κεφάλι του πεσκέσι στην Τριπολιτσά

Ο πύργος του Κουκέα στα Τσέρια.

Αυτά και πολλά άλλα επαινετικά γράφει ο Τ Κανδηλώρος για το Ζαχαριά , πολλοί όμως ιστορικοί τα θεωρούν παραφουσκωμένα μυθεύματα.Ο Γιάννης Κορδάτος, στην ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ τόμος ΙΧ υποστηρίζει ότι στο Μοριά δεν υπήρξαν Αρματωλίκια, χαρακτηρίζει μάλιστα τον Κανδηλώρο τοπικιστή για όσα λέει για τον Ζαχαριά, και ιστορικό του γλυκού νερού.Ο Φίνλεϋ επίσης υποστηρίζει ότι στο Μοριά ποτέ δεν υπήρξαν Αρματωλίκια. Τα κατορθώματα του Ζαχαριά και των Κολοκοτρωναίων, λέει, αν και δοξάζονται με ποιήματα και πομπώδικα πεζογραφήματα, ήταν έργα ληστών και κατσικοκλεφτών, ζούσαν αυτοί από το φτωχό χριστιανό χωριάτη και σπάνια τολμούσαν να ληστέψουν κοτζάμπαση, και ακόμα σπανιότερα Τούρκο Αγά.         

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης στο βιβλίο του ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ 1715 – 1820 υποστηρίζει πως «Αρματωλοί δεν υπάρξανε ποτέ στο Μοριά, παρά μονάχα Κλέφτες». Αποδομεί και καταρρίπτει τα επιχειρήματα του Κανδηλώρου περί αρχηγίας του Ζαχαριά και Αρματωλικιών, περί συνεργασίας του με τον Κωνσταντή Κολοκοτρώνη , περί υπαρχηγίας του Θοδωράκη Κολοκοτρώνη και άλλα, αποδείχνοντας  παράλληλα πως πολλά από τα στοιχεία του τα πήρε από πλαστή του Ζ. βιογραφία. «Εγώ, γράφει, πιστεύω πως ο Ζαχαριάς ποτέ δεν έκαμε με τον Κωνστ. Κολοκοτρώνη Κλέφτης, ούτε ο Θοδ. Κολοκοτρώνης μπήκε στου Ζαχαριά το σώμα αρχηγός ποτέ». Κάθετος επίσης είναι στα περί αρχηγίας του Ζαχαριά στην κλεφτουριά του Μοριά και περί αρχιστρατηγίας του: «….. γενική αρχηγία Ζαχαριά όχι δεν υπήρξε στο Μοριά, αλλά ούτε ποτέ θα μπορούσε να υπάρξη» γράφει, παραθέτοντας τα επιχειρήματά του  που θα απαιτούσαν πολύ χώρο να τα μεταφέρω εδώ.

                         Σε πολύ νεαρή ηλικία δείχνει να είναι αρκετά ισχυρός ώστε με ικανό αριθμό ληστών να απειλήσει  από τη Μονή της Βελανιδιάς τους προεστώτες των Καλαμών να του καταβάλουν χιλιάδες γρόσια για λουφέδες (μισθούς) των παλικαριών του την ίδια εκείνη μέρα, « ή την νύκτα εκείνην διέρχεται την πόλιν καίων και σφάζων ανιλεώς όσους αν απαντήσει».

              «Ήταν ο πιο ανήσυχος μα και ο πιο γενναίος από όλους τους ληστάδες, περίφημος να προμαντεύει από τα σωτικά και τα κόκκαλα των αρνιών, κι έτσι γλύτωνε πολλούς κιντύνους».«Ο Ζαχαριάς ο τόσο αδάμαστος, λέει ο Βλαχογιάννης, ήταν αλύπητος στο ζήτημα της αρπαγής, του πλουτισμού, αφού και πειρατής γινότανε, κι ως πειρατής δεν έκανε άλλο παρά χριστιανούς να γυμνώνη».. Γραπτές πηγές αναφέρονται στον «διαβόητο ληστοπειρατάρχη Ζαχαριά» να τρομοκρατεί και να ληστεύει τους κατοίκους της νήσου Φολέγανδρος, αλλά και άλλων νησιών του Αιγαίου σαν αρχηγός.

Ο θάνατός του Ζαχαριά δεν έχει καμιά σχέση με δήθεν φιρμάνι του Σουλτάνου πως όποιος τον σκοτώσει θα τον κάνει Μπέη της Μάνης. Έφαγε το κεφάλι του εξ αιτίας του αχαλίνωτου πάθους του για τις γυναίκες. Είχε αρπάξει την Ειρήνη την κόρη του προεστού της Μάνης Μούρτζινου, και ο Μ. μελέτησε το φόνο του και τον εκτέλεσε με δικούς του ανθρώπους στον Πύργο του Κουκέα.

Και η Μανιάτικη παράδοση μαρτυρεί και αποδίδει σε ερωτοδουλειές τη δολοφονία του:

-«Τώχε ο Ζαχαριάς ζακόνι, άσπρα πόδια να σηκώνει» κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του,

           Δείτε όμως και ένα από τα τραγούδια που τραγουδούν το χούι του με τις γυναίκες:

Ανάθεμά σε Ζαχαριά με το ζακόνι οπού ‘χεις

Πάσα ημερούλα  πόλεμο, πάσα μήνα γυναίκα.

Τιγάρις παίρνεις βλάχισσες, τιγάρις βλαχοπούλες

Μα παίρνεις τις Μανιάτισσες τις καπετανοπούλες

πό ‘χουν κορμί για φορεσιά και μέση δαχτυλίδι.