Ο Καραϊσκάκης, ο Κόχραν, και η ομαδική αυτοκτονία των Ελλήνων στη μάχη του Ανάλατου.

 

Η μάχη του Ανάλατου.

Νεαρός πριν μερικές δεκαετίες είχα την τύχη να διαβάσω το εξαίρετο βιβλίο του Δημ. Φωτιάδη ΚΑΡΑϊΣΚΑΚΗΣ, και μου είχαν κάνει εντύπωση η πεποίθηση και τα επιχειρήματα του συγγραφέα ότι το φονικό βόλι που είχε πλήξει στην κοιλιά το στρατηγό στις 22 Απρίλη του 1827 σε μια αψιμαχία Ελλήνων και Τούρκων στη μάχη του Φαλήρου, είχε φύγει από όπλο «πληρωμένων μπράβων του Μαυροκορδάτου», ενώ εμπνευστές και ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας του θεωρούσε απροκάλυπτα τους δυο Άγγλους αξιωματικούς, τον αρχιστράτηγο Τσωρτς (τσουρτς προφερόταν), και τον αρχιναύαρχο Κόχραν.

Αφορμή όμως για τούτο το σημείωμα στάθηκε ένα πικάντικο φραστικό  επεισόδιο που αναφέρει ο Δημ. Φωτιάδης ότι συνέβη πάνω στη φρεγάτα «Ελλάς», τη ναυαρχίδα τότε του ελληνικού στόλου, ανάμεσα στον Κόχραν και τον στρατηγό Καραϊσκάκη, που δείχνει τις εντάσεις και την αγεφύρωτη διαφορά αντίληψης και στρατηγικής ανάμεσα στους οπλαρχηγούς του Αγώνα και τη διορισμένη ηγεσία του ελληνικού στρατεύματος.

Αυτό το υπέροχο βιβλίο δεν υπάρχει πλέον στη βιβλιοθήκη μου, πιθανόν κατά το πέρασμα των χρόνων, μετακινήσεις επί Χούντας κλπ, κάποιος καλός φίλος που το δανείστηκε να ξέχασε να μου το επιστρέψει, παραμένει όμως πάντα επίκαιρο και για τους προβληματισμούς του γύρω από το θάνατο του Καραϊσκάκη, αλλά και για την καταστροφή που επέφερε τότε στον Αγώνα η διορισμένη ηγεσία που αλλότρια συμφέροντα εκπροσωπούσε, και όχι τους σκοπούς του Αγώνα.

Στις αρχές του Απρίλη 1827 και ενώ η ελληνική επανάσταση βρισκόταν σε πολύ κρίσιμη  καμπή, η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας αφαίρεσε την αρχηγία των  στρατιωτικών δυνάμεων από τον Καραϊσκάκη, και των ναυτικών δυνάμεων από τον Ανδρέα Μιαούλη, και ανέθεσε την διεύθυνση του Αγώνα σε δυο διεθνείς τυχοδιώκτες μισθοφόρους,  τους Άγγλους πράκτορες Ρίτσαρντ Τσώρτς και Τόμας Κόχραν

Στον Τσωρτς ανέθεσε «την αρχηγίαν απασών των κατά την Ελλάδα στρατιωτικών δυνάμεων», και στον Τόμας Κόχραν «την αρχηγίαν των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων». Το γενικό πρόσταγμα όμως φαίνεται πως είχε ο Κόχραν.

«Ο Ρίτσαρντ Τσούρτς ήτο εκ των στρατιωτικών πρακτόρων της Αγγλίας» διαβάζουμε στον 5^ο τόμο σελ.605 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ του ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ, ενώ για τον Κόχραν μας πληροφορεί ότι «είχε προταθεί εις την ελληνικήν επιτροπήν του Λονδίνου υπό των Άγγλων πιστωτών κατά την συνομολόγησιν του δευτέρου δανείου… ».

Οι Τούρκοι υπό τον Κιουταχή κατείχαν την Αθήνα και πολιορκούσαν την Ακρόπολη που την υπεράσπιζε ισχυρή φρουρά υπό τον Γιάννη Γκούρα, ενώ οι Έλληνες υπό την αρχηγία του Καραϊσκάκη κατείχαν την παραλία του Φαλήρου και του Πειραιά, και προετοιμάζονταν να χτυπήσουν τις δυνάμεις του Κιουταχή και να σπάσουν την πολιορκία της Ακρόπολης.

Ο Γιάννης Γκούρας.

Από τις πρώτες ώρες της ανάληψης της αρχηγίας των στρατιωτικών δυνάμεων  από τους δυο ξένους, φάνηκαν και οι σοβαρές διαφορές στον τρόπο που αντιμετώπιζαν το πρόβλημα ο Τσώρτς και ο Κόχραν από τη μια μεριά, και οι επαναστατημένοι Έλληνες από την άλλη.

Οι δυο Βρετανοί απαιτούσαν κατά μέτωπο επίθεση εναντίον των πολυάριθμων  δυνάμεων του Κιουταχή, ενώ ο Καραϊσκάκης υποστήριζε ότι έπρεπε να εφαρμόσουν πλήρη αποκλεισμό του αντιπάλου κατά ξηρά και θάλασσα ώστε  να του στερήσουν τις δυνατότητες ανεφοδιασμού, να εγκλωβίσουν δηλαδή τις δυνάμεις του Κιουταχή, και από τη θέση των πολιορκητών να βρεθούν σε θέση πολιορκούμενων και να εξαντληθούν λόγω έλλειψης τροφίμων και εφοδίων.

Για τον Καραϊσκάκη και τους άλλους οπλαρχηγούς ήταν φανερό ότι μια κατά μέτωπο σύγκρουση με τις πολυάριθμες και καλά οπλισμένες δυνάμεις του Κιουταχή, αλλά και με το ισχυρότατο ιππικό του τους 2.000  περίφημους Ντελήδες σε ανοιχτό πεδίο θα ήταν καταστροφή. Γνωστό επίσης είναι ότι και ο Κολοκοτρώνης που είχε αναγάγει τον ανταρτοπόλεμο σε Επιστήμη,  απέφευγε τις κατά μέτωπο συγκρούσεις με οργανωμένες πολυάριθμες εχθρικές δυνάμεις.

«Αν χάσω σε ένα πόλεμο τέσσερεις  - πέντε χιλιάδες Έλληνες», έλεγε σε όσους τον εγκαλούσαν γιατί δεν έκανε κατά μέτωπο επιθέσεις στους Τούρκους, «που θα βρω άλλη δύναμη να πολεμήσω τον εχθρό; Ο Μπραήμης όμως,  και δέκα χιλιάδες να χάσει, βρίσκει άλλους».

Έτσι ήταν η κατάσταση όταν τις 7 του Απρίλη εκείνης της χρονιάς, σε εθιμοτυπική επίσκεψη του Καραϊσκάκη και άλλων Ελλήνων αξιωματούχων πάνω στη φρεγάτα «Ελλάς», ήταν πολύ φυσικό  το κυρίαρχο θέμα να είναι η τρέχουσα κατάσταση και η προετοιμαζόμενη επίθεση κατά των δυνάμεων του Κιουταχή.

Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη.

Ο Κόχραν ανακοίνωσε πάνω στη φρεγάτα ότι απορρίπτει το σχέδιο του Καραϊσκάκη και απαιτεί κατά μέτωπο επίθεση κατά των είκοσι περίπου χιλιάδων Τούρκων του Κιουταχή

Υπερόπτης και αλαζόνας καθώς ήταν, μιλώντας πάντα αφ υψηλού και με ύφος που έκοβε κάθε προσπάθεια έκφρασης διαφορετικής γνώμης, και για να τονίσει ότι το σχέδιό του ήταν το μοναδικό,  είπε στους επισκέπτες του ότι έπρεπε να αρπάξουν τον ταύρο από τα κέρατα ( εκ των κεράτων τον ταύρον!).

- Αμ πέστε του ναύαρχου, είπε  ο Καραϊσκάκης, πως εδώ στη Ρούμελη τον ταύρο δεν τον πιάνουμε από τα κέρατα γιατί τρυπάει, από τα α@@@@@@ με το συμπάθιο τον πιάνουμε, και παραλά και πέφτει κάτω!

Όσο και αν επέμειναν οι Έλληνες οπλαρχηγοί και ο Καραϊσκάκης ότι η πολεμική τακτική των επαναστατημένων Ελλήνων δεν έχει καμιά σχέση με την τακτική που πρότειναν οι δυο Άγγλοι πράκτορες ο Τσώρτς και ο Κόχραν, που από ό,τι φάνηκε αργότερα ήθελαν να αποτύχει η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα και να περιοριστεί στα όρια της Πελοποννήσου, επέμειναν, απειλώντας μάλιστα να παραιτηθούν αν δεν εισακούονται, και τελικά αποφάσισαν να γίνει η τελική επίθεση στις 24 εκείνου του μήνα.

Όσο διαρκούσαν οι προετοιμασίες για την πραγματοποίηση της επιχείρησης γίνονταν σκόρπιες αψιμαχίες μεταξύ των αντιμαχόμενων, και σε ένα τέτοιο επεισόδιο  στις 22 του Απρίλη, ο Καραϊσκάκης που έσπευσε να ηρεμήσει τα πνεύματα για να μην αρχίσει πρόωρα η σύγκρουση, τραυματίστηκε στη βουβωνική χώρα από πυροβολισμό, και την επομένη, ανήμερα της ονομαστικής του γιορτής πέθανε.

Η θλίψη και η συμφορά ήταν μεγάλη για το ελληνικό στρατόπεδο που ο Καραϊσκάκης ήταν πολύ αγαπητός και άξιος, αλλά και οι Τούρκοι που αναγνώριζαν την αξία του, φώναζαν από τις οχυρώσεις τους στους Έλληνες:

- Ο Καραϊσκάκης δεν υπάρχει πλέον, δεν έχετε άλλον σαν κι αυτόν, να ντυθείτε στα μαύρα!

Πολλά έχουν γραφτεί, και πολλά  ερωτηματικά υπάρχουν για το θάνατο του Καραϊσκάκη, ενώ πολλοί κατά καιρούς έχουν υποστηρίξει ότι δολοφονήθηκε από ελληνικό χέρι, και πολλοί ακόμα υποστηρίζουν ότι ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του στρατηγού ήταν ο Μαυροκορδάτος.

Αναφέρονται και μαρτυρίες αγωνιστών της εποχής, όπως του Νικ Κασομούλη ότι και ο ίδιος ο στρατηγός πίστευε ότι τον δολοφόνησαν. «Γνωρίζω τον αίτιον» φέρεται να είπε, «και αν ζήσω παίρνομεν όλοι το χάκι (εκδίκηση) ειδέ και πεθάνω, ας μου κλάση τον πούτζον μου και αυτός».

Καραϊσκάκης.

Ενώ ήταν ακόμα ζωντανός ο στρατηγός, ο Κόχραν κάλεσε σύσκεψη και ανακοίνωσε ότι η προγραμματισμένη επίθεση κατά των δυνάμεων του Κιουταχή θα πραγματοποιηθεί τις επόμενες ώρες όπως είχε σχεδιαστεί, αλλά οι οπλαρχηγοί ούτε να ακούσουν ήθελαν για επίθεση την ώρα μάλιστα που ο στρατηγός ξεψυχούσε και το ηθικό όλων βρισκόταν στο Ναδίρ. Ζήτησαν αναβολή, ο Κόχραν όμως που έλεγε ότι ήρθε για να διώξει τους Τούρκους, να ανασυστήσει την Βυζαντινή αυτοκρατορία και να στήσει την ελληνική σημαία στην Αγιά Σοφιά, όχι μόνο αναβολή δεν δεχόταν αλλά δείχνοντας ειδική μεταχείριση σε νησιώτες ( Υδραίους και άλλους) έταξε διάφορα οικονομικά έπαθλα, προκαλώντας την δυσαρέσκεια  των οπλαρχηγών.

Τελικά η επίθεση ξεκίνησε το πρωί της 24^ης Απριλίου,και δεν χρειάστηκαν πολλές ώρες στις δυνάμεις του Κιουταχή να σαρώσουν όλες τις θέσεις των Ελλήνων στο σημερινό Νέο Κόσμο, την Νέα Σμύρνη, το Φάληρο, και να φθάσουν μέχρι τον Πειραιά.

Εκτός από τον κακό σχεδιασμό και τα απανωτά λάθη του Κόχραν υπήρξε και ηθελημένη έλλειψη βασικών εφοδίων. Χίλιους κασμάδες και φτυάρια είχε ζητήσει ο Καραϊσκάκης  και οι οπλαρχηγοί για να ανοίξουν χαρακώματα και τους στείλανε μόνο 70, αφήνοντάς τους ακάλυπτους στον κάμπο, έρμαιο των Ντελήδων του Κιουταχή.

Σε τέτοια τερτίπια οι Εγγλέζοι είναι μανούλες. Κατά το 1943 – 44 όπως γνωρίζουμε οι παλαιότεροι, στους αντάρτες του ΕΛΑΣ  που ήσαν σύμμαχοί τους στον πόλεμο κατά της ναζιστικής Γερμανίας στέλνανε άρβυλα π.χ, αλλά μόνο αριστερά ή μόνο δεξιά, ώστε να μην μπορούν να φορεθούν. Στέλνανε όπλα σαν σύμμαχοι για βοήθεια , αλλά χωρίς επικρουστήρες. Και άλλα τέτοια εγγλέζικα τερτίπια. Όπως τότε  θέλανε να περιορίσουν την ελληνική επανάσταση σε ένα μικρό μόρφωμα εκεί στην Πελοπόννησο, έτσι και με τους αντάρτες, στη σκέψη ισχυρού αντάρτικου στα ελληνικά βουνά, βγάζανε φλύκταινες.

Κόχραν

Από 10. 000 περίπου που ήσαν οι Έλληνες  μείνανε 3.500, οι άλλοι σκορπίσανε. Χίλιοι έως δυο χιλιάδες υπολογίζεται ότι σφάχτηκαν εκείνες τις ώρες, οι υπόλοιποι φύγανε να πάνε ο καθένας στον τόπο του.

Για να καταλάβετε το μέγεθος της νίλας που πάθανε εκείνη την ημέρα οι ελληνικές δυνάμεις, σκεφτείτε ότι ο Μακρυγιάννης γλίτωσε όπως αναφέρουν πολλοί γιατί ήταν γρήγορος στα πόδια, και γιατί είχε γερά πνευμόνια.

Οι τούρκοι πιάσανε 250 αιχμαλώτους πάνω στους οποίους κάνανε κάθε είδους βασανιστήριο, αναστέναξε λένε ο τόπος από τα βογγητά εκεί στον Ανάλατο. Στον Άγιο Σώστη περίπου στη λεωφόρο Συγγρού προσδιορίζεται ο Ανάλατος, και ονομαζόταν έτσι γιατί στην περιοχή υπήρχαν τότε πηγάδια με πόσιμο νερό.

Τους στήσανε τέλος στη σειρά να βλέπουν, και αποκεφάλιζαν έναν – έναν με την ησυχία τους.

Ρίχνανε το ακέφαλο κορμί μέσα στο πηγάδι ενώ 10 από αυτούς τους ανάγκασαν να γδέρνουν τα κομμένα κεφάλια. Κάνανε μια τομή και αφαιρούσαν προσεκτικά το δέρμα από το κρανίο, μετά το γεμίζανε με χοντρό αλάτι και το συρράβανε για να διατηρηθεί προφανώς, και να τα στείλουν στην Κωνσταντινούπολη ως απόδειξη της νίκης τους. Αφού σφάχτηκαν και οι 240 αιχμάλωτοι και γδάρανε τα κεφάλια τους, ήρθε η σειρά και των υπόλοιπων 10 των οποίων τα κεφάλια υποχρεώθηκε να «επεξεργαστεί» ο γνωστός για τους αγώνες του Δημήτριος Καλλέργης, που εκτός από τους βασανισμούς που είχε υποστεί, του είχαν κόψει και τα αυτιά (άλλες πηγές λένε ότι του είχαν κόψει μόνο το ένα).  Με υπομονή ο Καλλέργης, γνωρίζοντας ότι στο τέλος οι Τούρκοι θα γδάρουν και το δικό του κεφάλι τελείωσε τη δουλειά που του είχαν αναθέσει, αλλά, επειδή προερχόταν από πλούσια οικογένεια που κινητοποιήθηκε και κατέβαλε 70.000 γρόσια ως λύτρα, τον άφησαν ελεύθερο.

Υπάρχουν αναφορές που ανεβάζουν σε 1200 τα κομμένα κεφάλια που γεμίσανε με αλάτι οι Τούρκοι στον Ανάλατο.

Σε ένα περίπου μήνα, στις 24 Μαΐου η υπό τον Γκούρα φρουρά της Ακρόπολης συνθηκολόγησε και παραδόθηκε στον Κιουταχή, και κάπως έτσι τελείωσε η μάχη του Φαλήρου, που από πολλούς θεωρήθηκε σαν ομαδική αυτοκτονία.