Κάπου διάβασα ότι η Ιστορία για να σταθεί, για να γραφτεί (κάπως έτσι τέλοσπάντων), έχει ανάγκη από μύθους. Κα ένας τέτοιος, Εθνικός μάλιστα μύθος είναι και η περικεφαλαία του γέρου του Μωρηά.
Είχα δει παλιότερα κάνοντας ζάπινγκ στην tv, μια σκηνή από
μια σχετική με την ελληνική Επανάσταση ταινία, που έδειχνε τον Κολοκοτρώνη –
τον υποδυόταν ο Διον Παπαγιαννόπουλος ή ο Γ Αρμένης - με μια τεράστια
αρχαιοπρεπή κεφαλαία να έχει βγει μπροστά και να προσπαθεί να σταματήσει τους
Έλληνες που το βάζανε στα πόδια. Είχα σκεφτεί πόσο ανόητος και ανιστόρητος (;)
πρέπει να ήταν ο σκηνοθέτης ή ο
σεναριογράφος που έδειχνε τον αρχιστράτηγο του Αγώνα σε ώρα μάχης μάλιστα να φορά αυτή την
περικεφαλαία, που τον ξεχώριζε ανάμεσα στους μαχητές του σαν τη μύγα μέσα στο
γάλα, και ένα καλό ντουφέκι θα μπορούσε να τον στοχοποιήσει από εκατοντάδες
μέτρα μακριά. Νέος ακόμα τότε, καθώς η βασική μου προτεραιότητα ήταν ο άρτος ο επιούσιος, το διάβασμα ήταν
πολυτέλεια και δεν με είχε απασχολήσει άλλο η περικεφαλαία του Κολοκορώνη.
Είχα ξεχάσει το θέμα, μέχρι τελευταία που έπεσε στα χέρια
μου ένα εξαίρετο βιβλίο, το μικροΜέγα ΚΟΛΟΚΟΤΩΝΕΪΚΟ – ΔΟΚΙΜΙΟ/ΙΣΤΟΡΙΑ του
γνωστού συγγραφέα ιστοριοδίφη Νίκου Δ. Πλατή, που πραγματεύεται θέματα σχετικά
με το 21, και ασχολείται και με την περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη.
Διαβάζουμε λοιπόν σε τούτο το βιβλίο ότι το 1884 οι
Αναπλιώτες – οι παντού ψεύτες κατά τον Κολοκοτρώνη – που θέλανε να τον τιμήσουν
με έναν ανδριάντα,
καταφέρανε να συγκεντρώσουν το απαραίτητο ποσό για την
αμοιβή του γλύπτη, και ύστερα από σχετικές διαδικασίες και διαγωνισμό αναθέσανε
στον επιφανή τότε καλλιτέχνη Λάζαρο Σώχο τη δημιουργία του.
Ανέλαβε λοιπόν ο γλύπτης, και αφού μελέτησε πρόσωπα εν ζωή
συγγενών του γέρου του Μοριά, τη φορεσιά του και τον οπλισμό του, ακόμα και την
ιπποσκευή του, χρησιμοποίησε και το εκμαγείο το νεκρού, και μετά από τις
σχετικές έρευνες τους παρουσίασε κάποια προσχέδια του ανδριάντα, που μόλις τα
αντικρύζουν οι Ναυπλιώτες «παθαίνουν κατιτίς συγγενές με την οχλαγωγία». Γιατί,
ενώ περιμένανε να αντικρίσουν μια φανταχτερή προσωπικότητα – ο Κολοκοτρώνης
είχε πεθάνει πριν 41 χρόνια - είδαν «το
γέρο του Μοριά με ξυρισμένο το μισό κεφάλι και μακριά χαίτη αλλά αρβανίτικα».
Ο Κολοκοτρώνης όπως ήταν το1824
λιθογραφία του ζωγράφου Adam Friedel
Είναι αλήθεια ότι ο Κολοκοτρώνης ποτέ του δεν φόρεσε στον Αγώνα κανενός είδους περικεφαλαία, ούτε αρχαιοελληνική ούτε … χριστιανική. Κυκλοφορούσε με ξυρισμένο το εμπρός μισό της κεφαλής του και ένα μικρό φέσι κατά την συνήθεια των Αλβανών πολεμιστών, και με σχετική μαλούθρα στο σβέρκο του.
Η σωζόμενη στην Παλαιά Βουλή περικεφαλαία είναι αγγλική,
εξάρτημα στολής ταγματάρχη και την είχε όταν
υπηρετούσε μισθοφόρος στο 1ο Σύνταγμα Ελληνικού Ελαφρού Πεζικού που
είχαν ιδρύσει οι Άγγλοι στη Ζάκυνθο το 1812. Την κρατούσε ως ενθύμιο.
Οι Ναυπλιώτες που δεν μπορούσαν να φανταστούν το γέρο του Μοριά με Αρβανίτικη εμφάνιση υποχρεώσανε τον καλλιτέχνη να του κοτσάρει μια αρχαιοπρεπέστατη και όλο μεγαλείο περικεφαλαία που δεν είχε φορέσει ποτέ. Τι να κάνει, τι να κάνει ο Σώχος, δέχτηκε την εντολή τους και έφτιαξε τον ανδριάντα του έφιππου Κολοκοτρώνη με την περικεφαλαία και τις παχιές μουστάκες του. Δεν μπορούσε όμως να χωνέψει την πλαστοπροσωπία στην οποία είχε υποχρεωθεί να συμμετάσχει, και φρόντισε να χαράξει ένα μήνυμα κάτω από την περικεφαλαία που έμεινε κρυμμένο για 118 ολόκληρα χρόνια και ανακαλύφθηκε από τύχη σε κάποιες εργασίες συντήρησης μόλις το 2002. Γράφει το μήνυμα: «Παρά την θέλησιν του Σώχου, Κολοκοτρώνη μου, ξαναφόρεσε την περικεφαλαία. Paris 1909».
Το άγαλμα κατασκευάστηκε το 1891 – 1895 στο Παρίσι και χύθηκε
σε δυο αντίτυπα από ορείχαλκο – κράμα χαλκού – που προερχόταν από κανόνια που
είχαν χρησιμοποιηθεί στον Αγώνα και φυλάσσονταν στο Κάστρο στο Παλαμήδι.
Ο πρώτος ανδριάντας στήθηκε το 1901 στο Ναύπλιο – πάρκο
Κολοκοτρώνη σήμερα - και ο δεύτερος το
1904 στην Αθήνα όπου υπήρξαν διαφωνίες για το σημείο που θα στηνόταν, καθώς
άλλοι πρότειναν να στηθεί μπροστά στο Ζάππειο Μέγαρο και άλλοι στην πλατεία
μπροστά στην Παλαιά Βουλή.
Επικράτησε η δεύτερη άποψη, ο Κολοκοτρώνης άλλωστε κατά το 1835 είχε χτίσει και το σπίτι του εκεί στη γωνία περίπου των σημερινών οδών Κολοκοτρώνη και Λέκκα, και το άγαλμα στήθηκε στη γωνία Κολοκοτρώνη και Σταδίου ενώ η πλατεία ονομάστηκε πλατεία Κολοκοτρώνη. Αργότερα, στις εργασίες διαμόρφωσης της πλατείας κατά το 1954 το άγαλμα μετακινήθηκε επί της Σταδίου εκεί που βρίσκεται σήμερα.
Απορίες στους γνωρίζοντες δημιούργησε η στάση του αλόγου που
έχει δώσει ο καλλιτέχνης, καθώς το αναπαριστά με το ένα του πόδι στον αέρα. Και
τούτο, γιατί στην διεθνή γλυπτική το να έχει το άλογο τα δυο του πόδια στον
αέρα σημαίνει ότι ο αναβάτης του πέθανε στη μάχη, ενώ αν έχει και τα τέσσερα
πόδια στο έδαφος σημαίνει ότι πέθανε από φυσικό θάνατο. Και ο γέρος του Μοριά
από φυσικό θάνατο πέθανε.
Υπάρχει και στην Τρίπολη ανδριάντας του έφιππου Κολοκοτρώνη
του γλύπτη Φάνη Σακελλαρίου που στήθηκε στην πλατεία Άρεως το 1971 στη γιορτή
της άλωσης της Τριπολιτζάς. Μικρότερα αγάλματα και προτομές υπάρχουν στο
Ραμοβούνι της Μεσσηνίας, στο Άργος κ.α.
Αυτός περίπου είναι ο μύθος με την περικεφαλαία του
Κολοκοτρώνη που του την φορέσανε χωρίς να τον ρωτήσουν και τα σχετικά μπορεί ο
κάθε ενδιαφερόμενος να τα δει στο βιβλίο που προανέφερα, αλλά και, μέσω της Google
σε πολλές και διάφορες ιστοσελίδες με πολλές λεπτομέρειες
